De actieve helende ingrediënten van de natuur

Een natuurlijke omgeving kan verschillende kenmerken hebben die, wanneer je daar op zintuiglijke manier mee in contact treedt, gunstige uitwerkingen kan hebben op je welzijn. Je zou die kenmerken ook wel de 'actieve helende ingrediënten' van de natuur kunnen noemen. Dit zijn:

• fytonciden

• microben

• negatieve ionen

• soundscape

• fractale patronen

• kleur

• energie 
  

Fytonciden

Fytonciden zijn natuurlijke aromatische oliën, chemische verbindingen, die deel uitmaken van het afweersysteem van en communicatieroute tussen bomen, planten en struiken. Ze geven deze stoffen af om zichzelf en elkaar te beschermen tegen bacteriën, insecten en schimmels. Deze chemicaliën hebben natuurlijke antimicrobiële en insectendodende eigenschappen die de boom beschermen tegen ziektekiemen en parasieten. Wanneer een plant een dergelijke bedreiging detecteert, verhoogt het immuunsysteem de productie van fytonciden om de groei van de infectie onder controle te houden. Een boom stoot deze actieve stoffen dus uit om een beschermingsveld om zich heen te creëren tegen schadelijke insecten, bacteriën en ziekten. Er zijn duizenden fytonciden, maar de meest voorkomende bosgerelateerde fytonciden zijn:

• α-pinene

• d-limonene

• β-pinene

• sabinene

• myrcene

• camphene

De concentratie van fytonciden in de lucht is afhankelijk van de temperatuur (hoe warmer het is, hoe hoger de concentratie) en varieert per boom- en plantensoort. Groenblijvende bomen zijn de grootste producenten van fytonciden. Ook zouden kastanjebomen, beuken en grote bomen met een breed en uitgestrekt bladerdak meer fytonciden loslaten dan andere bomen. Terpenen zijn de belangrijkste componenten van fytonciden en zijn wat we ruiken als we ons in een natuurlijke omgeving bevinden. D-limoneen ruikt bijvoorbeeld citroenachtig, alfa-pineen ruikt fris en dennenachtig, en beta-pineen ruikt kruidig. 

Onze lichamen lijken positief te reageren op sommige van deze fytonciden, die - niet verrassend, gezien het feit dat we zijn geëvolueerd tussen bomen die deze stoffen inademen - lijken samen te werken met ons eigen immuunsysteem. Fytonciden zijn bij mensen gunstig voor de activering en concentratie van de zogeheten natural-killer-cellen. Dat zijn belangrijke afweercellen die vooral in de beginfase heel belangrijk zijn om bijvoorbeeld kankercellen te bestrijden of op te treden tegen virussen en infecties. Fytonciden zorgen voor een verlaging van stresshormonen, bloeddruk en hartslag. Ook verbeteren ze de slaap. Wanneer je 15 minuten door een bos loopt, kan de activiteit van nk-cellen tot wel 30 dagen nawerken.

Dr. Qing Li en zijn team aan de Nippon Medical School in Tokio hebben een aantal experimenten uitgevoerd om de effecten van fytonciden te onderzoeken. In één experiment incubeerden ze Natural Killercells (NK-cellen) met fytonciden gedurende 5-7 dagen, en ontdekten dat aan het einde van deze periode zowel de NK-celactiviteit als de aanwezigheid van antikankereiwitten waren toegenomen (Li et al., 2009). Een vervolgexperiment toonde een verhoogde activiteit van anti-kankereiwitten, significant verlaagde niveaus van stresshormonen, meer uren slaap en verminderde scores van angst en vermoeidheid. Een onderzoek door de afdeling psychiatrie in Japan, waarbij 12 deelnemers betrokken waren die aan depressie leden, toonde aan dat de fytoncide D-limone effectiever was dan antidepressiva bij het verbeteren van de stemming en het verzekeren van emotioneel welzijn bij patiënten met psychische stoornissen

Geosmine (de fytoncide die na regen de geur van aarde veroorzaakt, ook wel petrichor genoemd) is afkomstig van bodemorganismen, met name de streptomyces bacteriën die de sleutel vormen tot veel antibiotica. Mensen reageren over het algemeen zeer positief op deze geur. Een verklaring zou kunnen zijn dat deze geur ons altijd naar waterbronnen heeft geleid, wat onze overlevingskansen verhoogde en waarom we daar nu nog steeds zo goed op reageren. 

Bodembacteriën

Naast stoffen in de lucht zit er ook een gunstige stof in de bodem, waarmee we in aanraking komen wanneer we met de natuur zijn en gaan bosbaden. Het gaat om de zogeheten Mycobacterium vaccae. Deze microben zijn onschadelijk en juist goed voor het afweersysteem. Door ons lichaam in contact te laten komen (inademen, aanraken) met diverse bacteriën in de natuur, kunnen we ons systeem leren om de goede van de slechte bacteriën te onderscheiden. Als schadelijke bacteriën ons dan vervolgens bereiken, is ons lichaam beter in staat ze te herkennen en te bestrijden. Ook zou het contact met bepaalde microben ons humeur positief beïnvloeden en depressie helpen tegengaan. 

In 2004 injecteerde Mary O'Brien, een oncoloog, de bodembacterie bij longkankerpatiënten, in de hoop dat dit het immuunsysteem van haar patiënten zou kunnen helpen de kanker in hun longen te verslaan. Hoewel het niet succesvol was in de strijd tegen de kanker, ‘verbeterde het de levenskwaliteit van de patiënt aanzienlijk’: patiënten waren gelukkiger, vertoonden meer vitaliteit en beter cognitief functioneren.

Wetenschappers beginnen te begrijpen dat het immuunsysteem en de hersenen nauw met elkaar verbonden zijn, en vinden steeds meer bewijs dat depressie en andere psychische aandoeningen verband houden met langdurige ontstekingen (een duidelijke indicatie van een disfunctie van het immuunsysteem). Nadat ze eerder geloofden dat immuunreacties en hersenactiviteit functies waren van afzonderlijke systemen, begrijpen wetenschappers nu dat ten minste de helft van de hersencellen geen zenuwcellen zijn, maar immuunachtige cellen ('gliacellen') die nauw communiceren met ons centrale zenuwstelsel. 

Negatieve ionen

Lucht

In een natuurrijke omgeving bevat de lucht niet alleen meer zuurstof en fytonciden, maar ook meer negatieve ionen, die gunstig zijn voor de gezondheid. Luchtionen zijn elektrisch geladen moleculen of atomen in de atmosfeer. Een luchtion wordt gevormd wanneer een gasvormig molecuul of atoom voldoende hoge energie ontvangt om een elektron uit te werpen. Negatieve luchtionen zijn ionen die een elektron verkrijgen, terwijl positieve luchtionen een elektron verliezen. Een hoge concentratie van negatieve luchtionen bevindt zich in onweer, bewegend water en beboste en bergachtige gebieden. Wordt in hoge concentraties aangetroffen in beboste en bergachtige gebieden en in de buurt van bewegend water. Wanneer je op deze plekken bent, absorbeer je deze negatieve ionen in je bloedsomloop, waardoor een biochemische reactie ontstaat die de productie van serotonine stimuleert. Deze neurotransmitter verlicht depressies, vermindert stress en geeft mentale helderheid. De negatief geïoniseerde lucht stimuleert ook de alfahersengolven en geeft een ontspannen gevoel.

Aarde

Wanneer je huid de grond aanraakt kom je niet alleen in aanraking met goede microben, maar ook met de energie van de aarde. Het principe van earthing of grounding (aarden) is gebaseerd op positieve en negatieve lading en de stroming van elektronen. Zoals ons lichaam antioxidanten nodig heeft om vrije radicalen, schadelijke maar essentiële elementen, in ons lichaam te bestrijden, heeft het ook ontlading nodig van de dagelijkse oplading die we opdoen via elektromagnetische velden. Als je lichaam in contact komt met een natuurlijke ondergrond, dan neem je de negatief geladen elektronen uit de aardbodem op en kun je zo de positieve lading die zich in je lichaam bevindt neutraliseren. Je leidt overtollige elektrische spanning in je lichaam af naar de aarde. De elektronen die je lichaam opneemt ondersteunen je orgaanfuncties, je weefsels en de individuele celfuncties in je lichaam. Ook zou aarden je slaap bevorderen en de ervaring van pijn kunnen verminderen.

Soundscape

Net als dominante kleuren in de natuur hebben natuurlijke geluiden ook een ontspannend effect. Verschillende studies wijzen erop dat de blootstelling aan natuurgeluiden het vermogen van het lichaam versterkt om zich als het ware los te koppelen, en het centrale zenuwstelsel helpt zich te ontspannen. Met name geluiden in het bereik van 5000 hertz, zoals het geluid van zingende vogels, tot 8000 hertz zijn effectief. Naast het geluid van vogelgezang zijn de geluiden van bewegend water en van de ruisende wind extra rustgevend om naar te luisteren. Deze drie worden samen ook wel de big three of the soundscape of nature genoemd.

Een natuurlijke omgeving vormt vaak, maar niet altijd, een onderbreking van geluidsoverlast en wordt daarom als vredig, herstellend en stressverminderend ervaren. Een aantal onderzoeken hebben een verlaging van de cortisolspiegels en een toename van de hartslagvariabiliteit (HRV) aangetoond wanneer gestresste deelnemers worden blootgesteld aan natuurgeluiden. Psychologische onderzoeken met vogelgezang hebben consequent verbeteringen in de stemming en mentale alertheid aangetoond. De voorkeuren van mensen voor natuurgeluiden kunnen ook een evolutionaire basis hebben: we associëren vogels die 's ochtends zingen met alertheid en veiligheid, en stromend water met een schone zoetwaterbron.

Fractale patronen

Een fractaal patroon is een zich natuurlijk vormend patroon dat op dezelfde manier verschijnt op verschillende grootteschalen. Fractale patronen zijn overal aanwezig in een natuurlijke omgeving en ongebruikelijk in door mensen gemaakte structuren. Je kunt ze bijvoorbeeld zien in de golven van de oceaan, varens, sneeuwvlokken, en bomen. Het zijn patronen die misschien het beste te omschrijven zijn als ordelijke chaos. Bomen groeien heel duidelijk volgens dit principe: een klein takje lijkt qua opbouw veel op een grote tak, en is eigenlijk een boom in het klein. 

Richard Taylor, een natuurkundige op het gebied van nanodeeltjes, voerde experimenten uit om de fysiologische reactie van mensen op het bekijken van beelden met fractale geometrieën te meten. De eigenschappen die de mate van herhaling (i.e. complexiteit) en willekeur van fractals bepalen zijn de parameters D en P. Hij meette de huidgeleiding en ontdekte dat mensen 60% beter herstelden van stress bij het bekijken van computerbeelden met een wiskundige fractale dimensie (D) tussen 1,3 en 1,5. Natuurlijke patronen liggen grofweg tussen de D-waardes 1.1-1.9, waarbij de meeste voor ons bekende patronen, zoals wolken, bomen en bergkammen, liggen tussen de 1.3 en 1.5. De implicatie is dat ons visuele systeem lijkt te zijn ingesteld op de vormen die we het meest tegenkomen, in ieder geval in de natuur.

Een ander noemenswaardig onderzoek is van Taylor en Hägerhäll die EEG gebruikten om de hersengolven van mensen te meten en ontdekten dat het kijken naar door de computer gegenereerde natuurlijke fractals de alfagolfactiviteit verhoogde, een indicator van een wakker ontspannen toestand en geïnternaliseerde aandacht. Taylor beweert dat het visuele systeem is uitgerust om fractals te begrijpen, met een fysiologische congruentie wanneer de fractale structuur van het oog overeenkomt met die van het fractale beeld dat wordt bekeken, en suggereert dat deze vloeiende visuele verwerking een natuurlijke stressverminderaar is.

Deze fractale patronen, of je ze nou in het echt in de natuur ziet of op een afbeelding, kalmeren dus je hersenen en zorgen ervoor dat je je weer opgeladen voelt en weer taken kunt vervullen.  Omdat we zijn geëvolueerd in een natuurlijk landschap, kunnen we deze patronen makkelijk verwerken. We zijn als het ware visueel vloeiend in de patronen van de natuurlijke wereld. En het is deze vloeiendheid die ons ontspant. Er wordt ook wel gesproken van de zogeheten ‘Processing Fluency’. 

Energie

Naast de aarde worden er ook aan bomen energetische krachten toegekend. Zoals geen ander in Nederland heeft bosbouwkundige Maja Kooistra de oeroude relatie tussen mensen en bomen onderzocht, ervaren en beschreven en veel energetisch werk met bomen verricht. Ze combineert haar wetenschappelijke instelling met haar gave om met de natuur te communiceren. Na het bestuderen van de uitstraling en eigenschappen van bepaalde bomen, kwam Maja tot de ontdekking dat er ook eigenschappen zijn die boomsoorten met elkaar gemeen hebben. Net als mensen zijn er boomsoorten die zich naar buiten toe openen (extravert zijn) en waarmee zij gemakkelijk contact kan krijgen. Andere boomsoorten wachten rustig af (zijn introvert). Deze laatste nodigen uit om na te denken, gedachten op een rijtje te zetten of om tot rust te komen. Extraverte bomen hebben overdag de sterkste uitstraling. Introverte bomen zijn energetisch meer ’s nachts aanwezig, vooral bij volle maan. De boomsoorten reageren dus het sterkst of op de zon of op de maan. Maja heeft hiervoor de Engelse termen solar en lunar gekozen. 

Een boom groeit omhoog en fungeert daarbij als antenne, waarlangs een stroom energie wordt geleid en afgevoerd. Deze stroom van energie kun je met je handen voelen en sommige mensen zien deze stroom als een lichte trilling langs de stam bewegen. Solarbomen ‘vangen’ energie op uit de lucht en voeren die langs de boomstam naar beneden de grond in. In contact komen met deze energie kan fijn zijn als je meer geaard en gegrond wilt raken. Lunarbomen voeren energie af uit de aarde naar de lucht. De energie van de lunarbomen gaat dus omhoog en is goed om je mee te verbinden als je een helder hoofd wilt hebben.

Een zekere overlap met het werk van Maja Kooistra heeft het werk van Marco Nieri, een Italiaanse wetenschapper. Hij is met name bekend vanwege de zogeheten bioenergetic landscapes. Nieri ontdekte met behulp van een zelf ontwikkeld meetinstrument, dat elke plant zijn eigen karakteristieke invloed heeft op elk orgaan van het menselijk lichaam. Deze innovatieve techniek van de bio-energetische landschappen bestaat uit het doen van specifieke metingen op de omgeving en planten of bomen, om die met de meest gunstige eigenschappen voor het lichaam te gebruiken door ze op bepaalde plekken in een landschap te plaatsen.

Kleuren

Al in de jaren negentig van de vorige eeuw werd bekend dat het kijken naar landschappen met natuurlijke elementen zoals groen of water het herstel van stress bevordert en gevoelens zoals plezier en kalmte versterkt. Onderliggend aan deze bevindingen is opnieuw de biofilie-hypothese. Het feit dat we de kleuren blauw en groen zo rustgevend vinden kan ook hiermee verklaard worden. Het grootste deel van ons bestaan als mens zijn we omringd geweest met deze kleuren. Met name groen is de kleur die we gewend zijn om ons heen te hebben. We weten instinctief dat waar groen is, water is. En waar water is, is voedsel. Als de wereld om ons heen veel groen bevat, kunnen we ons ontspannen, wetende dat we geen honger zullen lijden. Deze kleur stelt ons dus op een zeer primitief niveau gerust.

Wil je graag de bronnen naar wetenschappelijke onderzoeken weten van wat hierboven staat? Stuur me dan even een berichtje zodat ik je die kan sturen.

contact